Iwe ni mara ya kwanza kujifungua au ulishawahi kujifungua, kuzaa mtoto ni tukio la kipekee kwa kila mwanamke. Kila mwanamke ana uchungu wa uzazi tofauti na hii ni kawaida. Uchungu wa uzazi wenye afya unaweza kuwa wa haraka sana au kuchukua mda mrefu. Hata hivyo, baadhi ya watoto hukwama na kuishia kuzaliwa kwa upasuaji au kwa msaada wa vifaa maalum.
Kuna wakati mtoto anakuja haraka sana na wakati mwingine anachelewa. Ujio wa kichanga wako unategemea vitu vingi, kimoja wapo ni kwa kasi gani uchungu wako unatokea.
Uchungu wa uzazi ni nini?
Uchungu wa uzazi ni kubana na kuachia kwa kujirudia rudia kwa misuli katika tumbo la uzazi. Utahisi misuli kubana na kuachia sehemu ya chini ya mgongo na eneo la tumbo. Misuli inavyobana na kuachia taratibu husababisha kufunguka kwa mlango wa tumbo la uzazi (cervix). Vile vile mibano hii ya misuli inasaidia mtoto kusukumwa nje ya mfuko wa uzazi. Baada ya mlango mzima kufunguka, mtoto anaweza kutoka nje ya tumbo la uzazi na hatimaye nje kupitia uke wa mama.
Kubana na kuachia kwa misuli huanza polepole mwanzoni mwa ujauzito, kawaida haichukui mda mrefu-huachia mama anapopumzika inajulikana kama uchungu wa uongo “Braxton-hick contractions”. Uchungu wa uzazi wa ukweli unaanza kwa nguvu, ukianza huja mara kwa mara, na kwa taratibu kila baada ya dakika chache. Uchungu huu hauachi hata mama akilala chini au kupumzika.
Kwa mama anayejifungua kwa mara ya kwanza uchungu unadumu kwa takribani masaa 12 mpaka 18 kwa wastani. Ila kwa mama mzoefu, uchungu unaenda haraka sana, kawaida nusu ya masaa ya mama anayejifungua kwa mara ya kwanza.
Uchungu wa uzazi wa muda mrefu ni nini?
Uchungu wa uzazi unaochukua muda mrefu sana ni uchungu wa zaidi ya masaa 12 kwa mama mzoefu au zaidi ya saa 24 (usiku na mchana) kwa mama anayejifungua kwa mara ya kwanza.
Kama mtoto wako hajazaliwa baada ya takribani masaa 20 ya mibano ya kawaida ya tumbo la uzazi, utakuwa unapitia uchungu wa mda mrefu. Baadhi ya wataalamu wa afya wanasema inatokea baada ya masaa 18 mpaka 24. Kama una ujauzito wa mapacha au zaidi uchungu wako utadumu kwa masaa zaidi ya 16.
Mara nyingi husababisha majeraha kwa mama na matatizo kwa mtoto, iwapo maji ya uzazi yataanza kutoka lakini uchungu wa uzazi ukachelewa kuanza baada ya saa 12, hali hii inaweza kusababisha maambukizi.
Uchungu wa uzazi wa muda mrefu unasababishwa na nini?
Uchungu utachukua mda mrefu endapo:
- Mtoto ni mkubwa na hawezi kupita katika mlango wa uzazi.
- Mtoto amekaa vibaya, kwa kawaida kichwa cha mtoto kinatangulia chini huku akiangalia mgongo wako. Tofauti na hapo uchungu utachukua mda mrefu kuliko kawaida.
- Mibano na mikazo ya mfuko wa uzazi ni hafifu, hali hii itapunguza kasi ya mjamzito kuanza kusukuma mtoto wakati wa kujifungua.
Dalili na ishara za uchungu wa uzazi wa muda mrefu
Dalili na ishara za aina hii ya uchungu ni pamoja na
- Uchungu wa zaidi ya masaa 18, kuchelewa ni moja ya ishara kuu.
- Mama kuchoka na kuishiwa nguvu.
- Dalili nyingine za kimwili ambazo hazivumiliki ni kama maumivu ya mgongo, mapigo ya juu moyo na maumivu katika misuli ya tumbo la uzazi hata ukigusa kidogo
- Ukosefu wa maji na nguvu mwilini.
Mambo gani yanayochangia kuongezeka nafasi ya kupata uchungu wa uzazi wa muda mrefu?
Unene sana (Obesity)
Kisukari wakati wa ujauzito au shinikizo la damu kipindi cha ujauzito vinavyoambatana na unene uliopitiliza sana unaweza kuongeza ukubwa wa mtoto. Matatizo haya ya kiafya yanaweza kumfanya mama awe dhaifu, na fati kuzunguka mlango wa uzazi inaweza kusababisha matatizo wakati wa kujifungua.
Uzito duni
Ukosefu wa virutubisho muhimu kwa mama inapelekea ukosefu wa virutubisho kwa kiumbe ndani ya tumbo na mfuko wa uzazi, hivyo kusababisha matatizo katika mlango wa uzazi na kusababisha mtoto kuchelewa kuzaliwa. Udogo wa mwili unamaanisha udogo wa nyonga, ambayo itasababisha mtoto kuchelewa kupita kwasababu ya njia kuwa ndogo mtoto kupita. Hivyo basi, ni muhimu kuangalia afya yako vizuri.
Kupungua kwa wingi wa misuli
Moja ya sababu ya kupungua kwa wingi wa misuli wakati wa ujauzito ni ukosefu wa mazoezi na kuufanyisha mwili kazi ndogo ndogo. Kusukuma mtoto ni utaratibu wenye kuhitaji nguvu nyingi, na inahitaji misuli mizuri kwa kazi kufanyika bila vipingamizi. Upungufu wa misuli utapunguza nguvu na kuongeza nafasi ya uchungu kuchukua mda mrefu.
Kubeba ujauzito ukiwa na umri mkubwa au umri mdogo
Umri mzuri ambao mwanamke anaweza kujifungua vizuri bila vipingamizi vyovyote vya mwili ni kuanzia miaka 25 mpaka 35. Miaka kabla ya hapo na baada ya hapo mwili unakua haujajiandaa vizuri. Kina mama wanaozaa kwa mara ya kwanza katika umri mkubwa wanahitaji kuwa imara kimwili, kinyume na hapo watapata matatizo ya kiafya kama kisukari kinachosababishwa na kubeba mimba.
Nini hutokea ikiwa uchungu wa uzazi unaenda taratibu?
Wanawake wengi wanatamani uchungu wa uzazi unaoenda haraka na kujifungua haraka bila kutaabika. Lakini kama uchungu wa uzazi unaonekana kwenda taratibu, njia pekee ya kukabiliana na hali hii ni kujaribu kutulia kadiri uwezavyo kihisia na kimwili. Jambo kubwa wanalofanya wahudumu wa afya pale inapoonekana mama mjamzito anapitia hali hii ni kuhakikisha mama anatulia kiakili na kihisia kwa kumpatia mama hali ambayo itampunguzia msongo wa mawazo ikiwa ni pamoja na kuwepo karibu nao wakati wote na kumpatia njia ya kupunguza maumivu (inaweza kuwa dawa au njia ya asili ya kupunguza maumivu).
Baadhi ya vipimo vinaweza kufanyika katika muda huu na watoa huduma ili kuchunguza:
- Mara ngapi misuli ya tumbo la uzazi inabana na kuachia
- Kwa kiasi gani wa mibano na mikazo “contractions” katika tumbo la uzazi ni imara.
Vipimo hivyo vinavyoweza kufanywa ni pamoja na:
- “Intrauterine Pressure Catheter Placement (IUPC)”- ni mrija mdogo wa uchunguzi unaoingizwa ndani ya uterasi pembeni ya mtoto unao muonyesha dakatari jinsi “contractions” zinavyotokea na kiasi gani “contractions” hizi ni imara.
- Kipimo cha kuchunguza mapigo ya moyo ya mtoto.
Je, uchungu wa uzazi wa muda mrefu unatibiwaje?
Ikiwa uchungu wa uzazi unaenda taratibu, unaweza kushauriwa kupumzika kwa muda kidogo. Wakati mwingine dawa hutolewa kupunguza maumivu na kukusaidia kupumzika. Unaweza kujisikia kama kubadilisha mkao wa mwili ili kupata nafuu zaidi.
Matibabu ya ziada yanategemea na chanzo cha uchungu wako kuenda polepole. Ikiwa mtoto yuko tayari kwenye mlango wa uzazi (cervix), daktari au mkunga anaweza kutumia zana maalum zinazoitwa “forceps” au kifaa chenye utupu kusaidia kumvuta mtoto nje kupitia uke.
Ikiwa daktari wako anahisi kama unahitaji mikazo na mibano zaidi au yenye nguvu, unaweza kupatiwa dawa. Dawa hii inaharakisha mikazo na kuifanya imara. Ikiwa baada ya njia zote hizi bado uchungu unachelewa, unaweza kuhitaji upasuaji ili kumtoa mtoto ndani kabla hajapata matatizo ya kiafya.
Ikiwa mtoto ni mkubwa sana, au dawa haifanyi kazi kuharakisha utaratibu ya kujifungua utahitaji upasuaji pia.
Madhara ya uchungu wa uzazi wa muda mrefu
Uchungu wa uzazi wa muda mrefu unaongeza nafasi ya kuhitaji upasuaji ili kujifungua. Hali hii ni hatari kwa mtoto kwasababu inaweza kusababisha:
- Viwango vidogo vya hewa ya oksijeni kwa mtoto.
- Mapigo ya moyo yasio ya kawaida kwa mtoto.
- Maambukizi katika mji wa mimba (uteras).
- Mtoto kuzaliwa akiwa mfu (stillbirth)
Mama anaweza kupata:
- Maambukizi.
- Kupasuka au kuchanika kwa mji wa uzazi (uterine rupture).
- Ugonjwa wa fistula ambao husababisha shimo kubwa kati ya njia ya uzazi na njia ya mkojo unaotokana na mama kuwa na uchungu wa muda mrefu bila matibabu.
Je, unawezaje kupunguza nafasi ya kupata uchungu wa uzazi wa muda mrefu?
Unaweza kupunguza hatari za kupata uchungu wa uzazi ambao ni taratibu kwa kuchukua tahadhari zifuatazo:
- Jitahidi kuishi mtindo wa afya wa kimaisha: fanya mazoezi kuwa imara na mkakamavu, kula mlo kamili wenye afya, siku zote kuwa na utamaduni wa kufanya mazoezi mara kwa mara.
- Jitahidi kupunguza msongo wa mawazo: zuia kila aina ya woga na wasiwasi wowote, jitahidi kuzungukwa na shughuli na watu wenye mawazo chanya. Kila wakati jikumbushe jinsi gani utakua mwenye furaha na fahari kumpakata mwanao mkononi mwako.
- Hali ya umasikini ya maisha ni chanzo kikuu cha magonjwa ya ziada wakati wa uchungu wa uzazi. Inashauriwa kufanya miadi ya kila mwezi na mkunga wako ili shida kama unene uliopitiliza au ukosefu wa misuli ya kutosha kugundulika mapema. Kwa kuchukua taadhari na mikakati sahihi unaweza kupunguza uchungu wa uzazi wa muda mrefu.
IMEPITIWA: JUNI, 2021.
